Illustratie van Wies Tesselaar
April is de zwartste maand
Het begon als een spontane actie van de
Stichting Kunst &Cultuur Beverwijk
en deze krant op 1 april. De vertaalwedstrijd van de eerste
zeven regels van het gedicht The Waste land van T.S. Eliot,
al of niet in het licht van de crisis nu.
Al op de dag van de publicatie van het initiatief kwamen er
vertalingen binnen. Jaap Tesselaar van de stichting was blij verrast.
“Ik zat al snel tegen de twintig vertalingen.
Het heeft echt een snaar geraakt, lijkt wel.
Gelukkig was er een grote groep mensen die het leuk vond
om op een pittig gedicht te puzzelen.
Op zoveel goede inzendingen hadden we niet gerekend.
We besloten Roelien Plaatsman, beëdigd vertaler,
naar de vertalingen te laten kijken. Het was heel spannend
om te zien hoe het verder uit zou pakken.”
Plaatsman liet haar licht erop schijnen. “Wat me opviel aan de
inzendingen: er zijn mensen die zijn gaan vertalen, en mensen
die vrij zijn gaan interpreteren, tot naar de huidige viruscrisis
aan toe. Nou was dat ook aangegeven in de uitnodiging,
en het virus geeft inderdaad een wreed kantje aan deze april.
Vertalen is natuurlijk per definitie interpreteren,
en sommigen van de vertalers bleven wat schools, erg letterlijk.
Anderen zijn echt aan het ’dichten’ geslagen, weer anderen
lieten de dichtvorm juist helemaal los. Hier en daar
sloeg de beeldspraak wat op hol, zonder oog voor
wat er nou eigenlijk stond, zowel in de Engelse tekst
als in de eigen versie”, aldus Plaatsman.
KLEMTONEN
“Als je een vertaling hardop leest, wat je bij poëzie overigens
altijd moet doen, weet je of de tekst lekker loopt of niet.
Op papier kan het er goed uitzien, maar in het Engels vallen
klemtonen anders dan in het Nederlands.
Bij het vertalen van poëzie kun je je veel vrijheden veroorloven,
maar er zijn grenzen. Die zitten er ook in het origineel, qua stijl,
taal en beeldspraak. Clichés mogen hier niet, het is geen meezinger.
En voor mij moet er een zeker ritme in de tekst zitten.
Deze eerste strofe van The Waste Land is heel gestructureerd,
Eliot gebruikt alliteratie en klankrijm.
Bij de getrouwe versies zitten een paar die elkaar nauwelijks
ontlopen. Dat maakt de keus wat willekeurig.
Stella van Lieshout was de eerste die er bovenuit stak met haar
prachtige openingszin, maar Joni Zwart komt ook in de buurt.
Uiteindelijk kies ik toch voor de inzending van Ina Zwart”,
legt de vertaler uit.
GLOEDVOL
“Bij de vrije interpretaties is die van Marc Commandeur goed,
al loopt hij misschien iets te keurig uit de pas. Dan liever
de hartgrondigheid van Bart Boele. Bij deze categorie heeft toch
uiteindelijk die van Isa mijn voorkeur. Die is gloedvol en beeldend.
Mooi gedaan.
En vlak voor het vallen van de deadline kwam er dan nog een
inzending binnen die tussen de letterlijke vertaling en de vrije
interpretatie instaat. Die van Alex Mooren. Hij volgt niet naar
de letter, maar komt het origineel wel nabij. Goed getroffen.
Ik ga dus drie medailles uitdelen. Een voor Ina voor de letterlijke
vertaling, een voor Isa voor de interpretatie en een voor ertussenin
voor Alex. De -wat mij betreft- beste inzenders tonen zowel oog
voor inhoud als voor vorm. Goeie dichters. Maar sowieso geweldig
leuk om in al die gedichten zoveel mooie invallen en vondsten
te lezen. Op naar de volgende maand”, zegt Plaatsman hoopvol.
Kunstenares Wies Tesselaar maakt bij elk gedicht uit de pen
van de Stadsdichter van Beverwijk een illustratie.
Ook voor dit initiatief. The Waste Land is een gedicht van
de Amerikaans-Britse dichter, toneelschrijver,
cultuurfilosoof en literatuurcriticus Thomas Stearns Eliot.
Het dichtwerk bestaat uit vijf delen:
Deel 1, The burial of the dead werd vertaald:
April is the cruellest month, breeding
Lilacs out of the dead land, mixing
Memory and desire, stirring
Dull roots with spring rain.
Winter kept us warm, covering
Earth in forgetful snow, feeding
A little life with dried tubers.
De vertalingen:
Wreder dan andere maanden
werkt april seringen uit de grond.
Herinneringen en verlangens zakken
met het regenwater langs doffe wortels.
De warme, troebele dekking van de winterdeken
maakt plaats voor levendige knollenweken.
Mattijs Reinen
Het verdorven land
Zo vreselijk is april, terwijl er
seringen uit schijndood land groeien, herinneringen
en verlangen gewekt worden, zoals
verdroogde wortels in lenteregens.
hield de winter ons nog warm, bedekt onder
de aarde en vergevingsgezinde sneeuw, maar gevoed
met droge knollen zonder leven
Janneke Methorst
De dood aan de overdaad
Er is een virus dat ons ernstig vermaant
op afstand gaand
zie ik bloeiende iris
de natuur gaat zijn gang
eerlang
zal zij ons weer opbeuren
met geuren en kleuren
onze gedachten vangen
uit herinneringen, nieuw verlangen……
Ineke Hoopman
Waste land
Ach april, schatkamer van nieuw leven, hoe wreed is het nu
om te zien hoe bloemen zich uit de dode aarde wringen
en ons herinneren aan het lentegevoel dat we kenden
en dat we nu zo hartgrondig terug wensen. Zelfs het saaie,
zelfs de druilerige voorjaarsregens willen we terug,
evenals de winter terwijl we ons nog wentelden in de
warmte van onwetendheid. Oh, onze kostbare gewone levens,
met wortels van heimwee, opdrogend aan ons hart.
Janet Kleiberg
Het vergeten voorland
Van april had ik niets anders verwacht, ze bracht
zonneschijn over ons uitgestorven land, brandend
in de diepste wensen van ons hart, verwarde
ons verwarmde gras met voorjaarsbuien.
De winter had ons warm gemaakt, raakte
de aarde aan met bevroren vooruitzicht, verzweeg
een leeg leven met een zweem van hoop.
Isa van Klaveren
De begrafenis van de dood
April is de verschrikkelijkste maand, seringen
brengt hij voort vanuit het dode land, herinneringen
en verlangens worden vermengd, suffe wortels
worden in beweging gezet door lente-regen.
De winter hield ons warm, hij bedekte
de aarde met sneeuw die doet vergeten, hij voorzag
in een beetje leven met gedroogde knollen.
Richard Numan
Deze april mag wel dood
April 2020 is een wrede maand, eindelijk
Lente na die fokking winter, maar
Niemand kan er van genieten, dus
We hebben er niets aan
Dood moet april, dood.
Corona gijzelt ons, wie weet
Wat dat allemaal gaat veranderen
Bart Boele
Het begraven van de doden
Meedogenloze maand, april. Kweekt
seringen op uit doods land, mengt
herinnering met verlangen, wekt
slapende wortels met een lentebui.
Winter hield ons warm, dekte ons
toe met vergeeflijke sneeuw, voedde
een klein leven met droge knollen.
Stella van Lieshout
De woestenij
Geen maand is wreder dan april, seringen trekt hij uit het dode land
omhoog, maar duwt mensen er met duizenden weer in. April mengt
de herinnering met het verlangen naar een minder bittere tijd.
De botte wortels in de lenteregen woelen na een warme winter
door de aarde en proberen al dit leed met sneeuw te dekken.
Het leven dat rest is volledig uit het lood geslagen. We slapen
slecht, vergeten niets en eten enkel droge rapen.
René Vincken
April is meedogenloos, op zoek
naar ‘la Belle vie’,
verscheurt hij de dorre grond, met
wortels als wapens.
De winter kwam zonder sneeuw, sloot onze luiken,
bracht warme wijn en mijmerde over de schaduw van geluk.
Anna Bongers
1
April, zo wreed al eeuwenlang
Omwoelt haar doodgewaande aarde
Mengt tegenzin met geldingsdrang
Daar, in kille droogte stilgelegen
Zijn wortels van sering
Bang voor verzadiging
Door frisse voorjaarsregen
En hoe de winter ons bedekte
Met een warme witte zegen
En hoe zij, zonder herinnering,
Met koele drup de knollen wekte
als een onbevlekte
bevrediging
2
April, zo wreed al eeuwenlang
Heeft werkelijk toegeslagen
Mengt heilig vuur met geldingsdrang
Besmet met niet te stoppen dwang
Een ieder zonder vragen
Als wortels van een woekering
Wars van verzadiging
Nog lange niet verslagen
En hoe de winter ons behoedde
Met haar warme witte deken
En hoe zij toch, zonder bevroeden,
Met een enk’le drup het virus wekte
Dat snel de aard’ bedekte
In koelen bloede
Neergestreken
Piet Blankendaal
Onmacht
Inhumaan april. Fris
groen, buiten. Mengt
herinnering en hongeren. Roert
dood met krokussen.
Winter suste. Afstand
als weerstand. Voedde
wijsheid met onwetendheid
Marc Commandeur
Het Barre Land
April is de wreedste maand, hij broedt
Sierheesters uit het dode land, mengt
Herinnering met verlangen, beweegt
Slome wortels met lenteregen
Winter verwarmde ons, hij bedekte
Aarde in vergeten sneeuw, voedde
Ons krappe leven met verdorde knollen
Marina de Haan
Het barre land
I. Handleiding tot een begrafenis
April is de wreedste maand, broedt
seringen uit het barre land, mengt
herinnering met verlangen, verroert
doodse wortels met lenteregen.
De winter hield ons warm, bedekte
aarde met vergeetachtige sneeuw, voedde
een klein leven met droge knolgewassen.
Joni Zwart
Het begraven van de doden
April is de wreedste maand, ze kweekt
seringen uit dode grond, vermengt
herinnering met verlangen, geeft
doffe wortels glans met lenteregen.
De winter hield ons warm, bedekte
de wereld met vreedzame sneeuw en gaf ons
een sprankje leven in gedroogde bollen.
Doris Schyns
’’De wreedste maand is april
als uit de dode aarde bloemen ontluiken,
En de lenteregen de herinnering
vermengt met het verlangen.
Vergeten is de sneeuw die ons ‘s winters
toedekte als waren wij bollen
Een beetje nieuw leven
vanuit verdroogde knollen’’.
Ton van Weel sr
Verspilde aarde
1. Het begraven van de doden
Van alle maanden
is april
de meest harteloze
Ze perst seringen
uit dode grond,
mengt herinneringen
met verlangens
en roert dorre wortels
door lenteregen
De winter hield ons warm
met een deken
van smeltende sneeuw
en het voeden
van jong leven
met gedroogde knollen
Ina Zwart
Begraven van dood hout
Coronapril is een wrede maand
Lelieblanke ideeën worden uitgebroed
Moeten en willen dansen door elkaar
Latente creativiteit wordt besproeid
Wat was, was een warme deken
Ontwijken van
Nieuw leven
Tineke Jippes
April is de wreedste maand, ze laat
Seringen uit de dode grond ontspringen, mengt
Verlangen met herinneringen, kust
Schijndode wortels wakker met lenteregen.
De winter hield ons warm, bedekte
De aarde met vergankelijke sneeuw, voedde
De arme stakkers met verschrompelde knollen.
Alex Mooren
Een paginagroot artikel in het
Noord Hollands Dagblad met de
prachtige illustratie van
Wies Tesselaar:
